Verzorgingsstaat hst 1 - VERKENNING 125 Wie zorgt voor Verkenning BRON 2 wie? Er is wel eens gezegd - Studeersnel (2024)

Niveau • Jaar

HAVO

Studiejaar: 2023/2024

Preview tekst

VERKENNING 125 Wie zorgt voor Verkenning BRON 2 wie? Er is wel eens gezegd dat je in Nederland verzorgd Hoogervorst: ongezond leven is wordt van de wieg tot het graf. Het begint met de geen recht kraamzorg en het consultatiebureau en het eindigt Minister Hoogervorst van Volksgezondheid vindt dat met de AOW en het verzorgingshuis. Iedereen heeft mensen die longezond leven niet onbeperkt gebruik Verzorgingsstaat een zorgverzekering en hoopt op een onbezorgde kunnen maken van de gezondheidszorg. bestaat oude dag. Nederlandse burgers zijn sterk gehecht niet zoiets als een recht op longezond aan hun verzorgingsstaat. Maar volgens sommigen Hoogervorst benadrukte dat jaarlijks 2,2 tot 4 dreigen die mooie voorzieningen onbetaalbaar te jard euro wordt uitgegeven aan ziekten die het Verkenning 125 worden. Dat leidt tot heftige discussies. Wie zal er in gevolg zijr van ongezond gedrag, zoals roken, Orientatie 127 de toekomst voor wie moeten zorgen? Mag de ken en te veel eten. klinkt misschien niet erg 1 Van gunst naar recht 128 overheid een beroep doen op meer eigen liberaal, maar ik vind dat je het niet kunt maken om 2 De hedendaagse verzorgingsstaat 135 woordelijkheid van de burger? er maar op los te leven. Als je dan vervolgens ziek 3 Werkgevers en werknemers 144 wordt, kun je niet verwachten dat je ongebreideld 4 Sociale burgerrechten en 150 van onze gezondheidszorg gebruik kunt 5 Politieke opvattingen over de verzorgingsstaat 156 Rokers en zware drinkers uitsluiten van sommige 6 Verbouwing van de verzorgingsstaat 165 vormen van hulp, wil de 7 van de verzorgingsstaat 177 nog niet. Hij wil vooral de burgers wakker schudden Onderzoek en afsluiting 178 en wijzen op hun verantwoordelijkheid. Begrippen 179 De bemoeienis van Hoogervorst met de leefstiji van burgers is niet alleen een kwestie van heid, maar look van financien. Vanaf 2006 krijgt BRON 1 jedereen dezelfde standaardpolis tegen een hoge vaste premie van circa 1100 euro per jaar. lemand Nederlandse verzorgingsstaat sterk met veel zorgkosten kan rekenen op een toeslag gesteund door bevolking van de belastingdienst. Ongezond leven leidt in De meeste Nederlanders verwachten dat de het nieuwe zorgstelsel tot een hogere toeslag. heid de voorzieningen van de verzorgingsstaat in Naar: de Volkskrant 15 april 2005, ruime mate aanbiedt. Dat is sinds 1970 niet ELTECHNI. anderd. Een economische teruggang kan tijdelijk een rem op de wensen zijn, maar als de economie weer aantrekt, winnen de verlangens opnieuw aan kracht. De bevolking is de afgelopen dertig, veertig jaar gewend geraakt aan een systeem waarop men tiek kan hebben, maar waarmee ook goede dingen worden bereikt. De mensen leven in het zicht dat er mogelijkheden zijn om hen van blemen te verlossen: Nederland is een rijk land, de dokters kunnen steeds meer, nieuwe woonwijken worden gebouwd. Het is geen wonder dat de zorgingsstaat sterk gesteund wordt. Vanzelfsprekend kan het nodig zijn om gen in de verzorgingsstaat aan te brengen, maar de overheid zal die tegenover de publieke opinie altijd moeten bevechten. Als het ernaar uitziet dat de mensen minder zullen krijgen dan zij gewend zijn, reageren zij vrijwel altijd met verontwaardiging. Naar: Sociaal en Cultureel Planbureau, De steun voor de verzorgingsstaat in de publieke opinie. Den Haag 2005. Illustratie 1 Een opleidingsschip voor jeugdige delinguenten VERKENNING 125 Wie zorgt voor Verkenning BRON 2 wie? Er is wel eens gezegd dat je in Nederland verzorgd Hoogervorst: ongezond leven is wordt van de wieg tot het graf. Het begint met de geen recht kraamzorg en het consultatiebureau en het eindigt Minister Hoogervorst van Volksgezondheid vindt dat met de AOW en het verzorgingshuis. Iedereen heeft mensen die longezond leven niet onbeperkt gebruik Verzorgingsstaat een zorgverzekering en hoopt op een onbezorgde kunnen maken van de gezondheidszorg. bestaat oude dag. Nederlandse burgers zijn sterk gehecht niet zoiets als een recht op longezond aan hun verzorgingsstaat. Maar volgens sommigen Hoogervorst benadrukte dat jaarlijks 2,2 tot 4 dreigen die mooie voorzieningen onbetaalbaar te jard euro wordt uitgegeven aan ziekten die het Verkenning 125 worden. Dat leidt tot heftige discussies. Wie zal er in gevolg zijr van ongezond gedrag, zoals roken, Orientatie 127 de toekomst voor wie moeten zorgen? Mag de ken en te veel eten. klinkt misschien niet erg 1 Van gunst naar recht 128 overheid een beroep doen op meer eigen liberaal, maar ik vind dat je het niet kunt maken om 2 De hedendaagse verzorgingsstaat 135 woordelijkheid van de burger? er maar op los te leven. Als je dan vervolgens ziek 3 Werkgevers en werknemers 144 wordt, kun je niet verwachten dat je ongebreideld 4 Sociale burgerrechten en 150 van onze gezondheidszorg gebruik kunt 5 Politieke opvattingen over de verzorgingsstaat 156 Rokers en zware drinkers uitsluiten van sommige 6 Verbouwing van de verzorgingsstaat 165 vormen van hulp, wil de 7 van de verzorgingsstaat 177 nog niet. Hij wil vooral de burgers wakker schudden Onderzoek en afsluiting 178 en wijzen op hun verantwoordelijkheid. Begrippen 179 De bemoeienis van Hoogervorst met de leefstiji van burgers is niet alleen een kwestie van heid, maar look van financien. Vanaf 2006 krijgt BRON 1 jedereen dezelfde standaardpolis tegen een hoge vaste premie van circa 1100 euro per jaar. lemand Nederlandse verzorgingsstaat sterk met veel zorgkosten kan rekenen op een toeslag gesteund door bevolking van de belastingdienst. Ongezond leven leidt in De meeste Nederlanders verwachten dat de het nieuwe zorgstelsel tot een hogere toeslag. heid de voorzieningen van de verzorgingsstaat in Naar: de Volkskrant 15 april 2005, ruime mate aanbiedt. Dat is sinds 1970 niet ELTECHNI. anderd. Een economische teruggang kan tijdelijk een rem op de wensen zijn, maar als de economie weer aantrekt, winnen de verlangens opnieuw aan kracht. De bevolking is de afgelopen dertig, veertig jaar gewend geraakt aan een systeem waarop men tiek kan hebben, maar waarmee ook goede dingen worden bereikt. De mensen leven in het zicht dat er mogelijkheden zijn om hen van blemen te verlossen: Nederland is een rijk land, de dokters kunnen steeds meer, nieuwe woonwijken worden gebouwd. Het is geen wonder dat de zorgingsstaat sterk gesteund wordt. Vanzelfsprekend kan het nodig zijn om gen in de verzorgingsstaat aan te brengen, maar de overheid zal die tegenover de publieke opinie altijd moeten bevechten. Als het ernaar uitziet dat de mensen minder zullen krijgen dan zij gewend zijn, reageren zij vrijwel altijd met verontwaardiging. Naar: Sociaal en Cultureel Planbureau, De steun voor de verzorgingsstaat in de publieke opinie. Den Haag 2005. Illustratie 1 Een opleidingsschip voor jeugdige delinguenten 126 HOOFDSTUK 4 WIE ZORGT VOOR WIE? ORIENTATIE 127 OPDRACHT 1 OPDRACHT 2 Orientatie Wat weet je al? Gebruik bron en illustratie 1 en 2. Gebruik bron 2. Wat versta jij onder een verzorgingsstaat? Beargumenteer of je het eens of oneens bent met In de loop van de twintigste eeuw is een heel OPDRACHT 3 Noem drie onderdelen van de verzorgingsstaat. de stelling van minister Hoogervorst. verzorgingsstelsel onder regie van de overheid tot Waarom wordt de verzorgingsstaat volgens jou zo b Welke maatregelen acht je op grond van je standpunt stand gekomen. Vóór die tijd was de zorg voor Ongetwijfeld is de verzorgingsstaat niet nieuw voor sterk gedragen door de Nederlandse bevolking? onder a nodig om de alsmaar stijgende kosten in de behoeftige burgers zoals armen, zieken, weduwen, jou. Over sommige onderdelen ervan weet je vast al d Onderschrijf je zelf ook deze waardering voor de gezondheidszorg een halt toe te roepen? wezen, arbeidsongeschikten en ouderen een taak het een en ander. Onderstaande test kun je gebruiken verzorgingsstaat? Licht je antwoord toe. c Op welke punten is de kritiek van Hoogervorst van de directe omgeving. Gezinsleden, familie en om vast te stellen wat je al weet. Je krijgt zo ook een e Maak duidelijk waarom een economische volgens jou wel en niet in overeenstemming met buren zorgden voor elkaar. Daarnaast bestond het beeld van de onderwerpen van dit hoofdstuk. teruggang een rem kan zijn op de wensen van liberale opvattingen? zogenaamde particuliere initiatief. Kerkelijke burgers ten aanzien van de verzorgingsstaat. d Waaruit blijkt dat de stelling van Hoogervorst niet instellingen en de gegoede burgerij hielden zich Geef aan of de volgende uitspraken juist of onjuist Is volgens jou de verzorgingsstaat vooral voordelig alleen uit bezorgdheid over de gezondheid van bezig met het lenigen van de ergste nood. zijn. Licht je antwoord steeds kort toe. voor oudere bevolkingscategorieen zoals burgers voortkomt? lijk zijn veel van deze zorgtaken overgenomen door 1 De Nederlandse verzorgingsstaat is een den en senioren of is deze ook voor jongeren van Mensen betalen premie voor een de overheid. De ZO ontstane verzorgingsstaat blijkt compromis van liberale, sociaaldemocratische belang? Licht je antwoord toe. zekering. De hoogte van die individuele premie is echter niet op alle fronten zaligmakend te zijn. en christendemocratische uitgangspunten. g Noem een voorbeeld van een kritiekpunt op de mede afhankelijk van de hoeveelheid zorg die de Diverse problemen, zoals betaalbaarheid en 2 Solidariteit is een belangrijk beginsel van de verzorgingsstaat. totale bevolking Hoe meer zorg er beheersbaarheid, doen zich voor. De eigen verzorgingsstaat. h Beargumenteer of je het met de kritiek uit vraag g gebruikt wordt, hoe hoger de individuele premie woordelijkheid van individuele burgers, particulier 3 De eerste Nederlandse vakbonden ontstonden eens of oneens bent. zal zijn, ongeacht het gebruik van zorg door de initiatief vanuit de maatschappij en marktwerking als een reactie van ongeschoolde arbeiders op persoon in kwestie. Maak duidelijk waarom de worden als mogelijke alternatieven voor de onrechtvaardige maatschappelijke door Hoogervorst gesignaleerde problematiek in de bemoeienis naar voren gebracht. Wie dient er voor dingen in de negentiende eeuw. gezondheidszorg er toe kan leiden dat de wie te zorgen? De volgende hoofdvraag staat 4 Het succes van de belangenbehartiging van teit in de zorg onder druk komt te staan. centraal in dit hoofdstuk: werkgeversverenigingen en vakbonden is alleen f Geef een voorlopig, maar beargumenteerd afhankelijk van het aantal leden dat zij hebben. antwoord op de vraag of de overheid een beroep HOOFDVRAAG 5 De overheid treedt alleen als regelgever van mag doen op meer eigen verantwoordeliikheid van arbeidsverhoudingen op en bemoeit zich er de burgers. Hoe heeft de Nederlandse verder niet mee. Illustratie 2 staat zich in de loop der jaren ontwikkeld b Een van de drie antwoorden is juist. Geef aan welk en welke ontwikkelingen zijn in de antwoord. toekomst te verwachten? De Stichting van de Arbeid is een orgaan, waarin: 1 de centrale organisaties van werkgevers en De deelvragen zijn: werknemers zijn vertegenwoordigd. 1 Hoe is de Nederlandse verzorgingsstaat ontstaan? 2 werkgevers en de overheid met elkaar overleg 2 Wat zijn de kenmerken van de hedendaagse voeren over arbeidsvraagstukken. verzorgingsstaat? 3 werkeevers, werknemers en de overheid met 3 Welke rol spelen werkgevers en werknemers elkaar de arbeidsvoorwaarden afspreken. binnen de verzorgingsstaat? Een van de vier antwoorden is juist. Geef aan welk 4 Wat zijn sociale burgerrechten en antwoord. 5 Welke politieke opvattingen bestaan er over de Terugdringing van overheidsuitgaven, privatisering verzorgingsstaat? van delen van de overheidsinstellingen, 6 Wat is het nationale en Europese beleid ten ring en inkrimping van het ambtenarenapparaat aanzien van de verzorgingsstaat? zijn maatregelen om problemen van de 7 Welke van de verzorgingsstaat doen gingsstaat op te lossen. Deze maatregelen worden zich voor? vooral voorgesteld door: 1 CDA, 2 GroenLinks, 3 PvdA, 4 VVD. d Wat hebben illustratie 1 en 2 te maken met de verzorgingsstaat? 126 HOOFDSTUK 4 WIE ZORGT VOOR WIE? ORIENTATIE 127 OPDRACHT 1 OPDRACHT 2 Orientatie Wat weet je al? Gebruik bron en illustratie 1 en 2. Gebruik bron 2. Wat versta jij onder een verzorgingsstaat? Beargumenteer of je het eens of oneens bent met In de loop van de twintigste eeuw is een heel OPDRACHT 3 Noem drie onderdelen van de verzorgingsstaat. de stelling van minister Hoogervorst. verzorgingsstelsel onder regie van de overheid tot Waarom wordt de verzorgingsstaat volgens jou zo b Welke maatregelen acht je op grond van je standpunt stand gekomen. Vóór die tijd was de zorg voor Ongetwijfeld is de verzorgingsstaat niet nieuw voor sterk gedragen door de Nederlandse bevolking? onder a nodig om de alsmaar stijgende kosten in de behoeftige burgers zoals armen, zieken, weduwen, jou. Over sommige onderdelen ervan weet je vast al d Onderschrijf je zelf ook deze waardering voor de gezondheidszorg een halt toe te roepen? wezen, arbeidsongeschikten en ouderen een taak het een en ander. Onderstaande test kun je gebruiken verzorgingsstaat? Licht je antwoord toe. c Op welke punten is de kritiek van Hoogervorst van de directe omgeving. Gezinsleden, familie en om vast te stellen wat je al weet. Je krijgt zo ook een e Maak duidelijk waarom een economische volgens jou wel en niet in overeenstemming met buren zorgden voor elkaar. Daarnaast bestond het beeld van de onderwerpen van dit hoofdstuk. teruggang een rem kan zijn op de wensen van liberale opvattingen? zogenaamde particuliere initiatief. Kerkelijke burgers ten aanzien van de verzorgingsstaat. d Waaruit blijkt dat de stelling van Hoogervorst niet instellingen en de gegoede burgerij hielden zich Geef aan of de volgende uitspraken juist of onjuist Is volgens jou de verzorgingsstaat vooral voordelig alleen uit bezorgdheid over de gezondheid van bezig met het lenigen van de ergste nood. zijn. Licht je antwoord steeds kort toe. voor oudere bevolkingscategorieen zoals burgers voortkomt? lijk zijn veel van deze zorgtaken overgenomen door 1 De Nederlandse verzorgingsstaat is een den en senioren of is deze ook voor jongeren van Mensen betalen premie voor een de overheid. De ZO ontstane verzorgingsstaat blijkt compromis van liberale, sociaaldemocratische belang? Licht je antwoord toe. zekering. De hoogte van die individuele premie is echter niet op alle fronten zaligmakend te zijn. en christendemocratische uitgangspunten. g Noem een voorbeeld van een kritiekpunt op de mede afhankelijk van de hoeveelheid zorg die de Diverse problemen, zoals betaalbaarheid en 2 Solidariteit is een belangrijk beginsel van de verzorgingsstaat. totale bevolking Hoe meer zorg er beheersbaarheid, doen zich voor. De eigen verzorgingsstaat. h Beargumenteer of je het met de kritiek uit vraag g gebruikt wordt, hoe hoger de individuele premie woordelijkheid van individuele burgers, particulier 3 De eerste Nederlandse vakbonden ontstonden eens of oneens bent. zal zijn, ongeacht het gebruik van zorg door de initiatief vanuit de maatschappij en marktwerking als een reactie van ongeschoolde arbeiders op persoon in kwestie. Maak duidelijk waarom de worden als mogelijke alternatieven voor de onrechtvaardige maatschappelijke door Hoogervorst gesignaleerde problematiek in de bemoeienis naar voren gebracht. Wie dient er voor dingen in de negentiende eeuw. gezondheidszorg er toe kan leiden dat de wie te zorgen? De volgende hoofdvraag staat 4 Het succes van de belangenbehartiging van teit in de zorg onder druk komt te staan. centraal in dit hoofdstuk: werkgeversverenigingen en vakbonden is alleen f Geef een voorlopig, maar beargumenteerd afhankelijk van het aantal leden dat zij hebben. antwoord op de vraag of de overheid een beroep HOOFDVRAAG 5 De overheid treedt alleen als regelgever van mag doen op meer eigen verantwoordeliikheid van arbeidsverhoudingen op en bemoeit zich er de burgers. Hoe heeft de Nederlandse verder niet mee. Illustratie 2 staat zich in de loop der jaren ontwikkeld b Een van de drie antwoorden is juist. Geef aan welk en welke ontwikkelingen zijn in de antwoord. toekomst te verwachten? De Stichting van de Arbeid is een orgaan, waarin: 1 de centrale organisaties van werkgevers en De deelvragen zijn: werknemers zijn vertegenwoordigd. 1 Hoe is de Nederlandse verzorgingsstaat ontstaan? 2 werkgevers en de overheid met elkaar overleg 2 Wat zijn de kenmerken van de hedendaagse voeren over arbeidsvraagstukken. verzorgingsstaat? 3 werkeevers, werknemers en de overheid met 3 Welke rol spelen werkgevers en werknemers elkaar de arbeidsvoorwaarden afspreken. binnen de verzorgingsstaat? Een van de vier antwoorden is juist. Geef aan welk 4 Wat zijn sociale burgerrechten en antwoord. 5 Welke politieke opvattingen bestaan er over de Terugdringing van overheidsuitgaven, privatisering verzorgingsstaat? van delen van de overheidsinstellingen, 6 Wat is het nationale en Europese beleid ten ring en inkrimping van het ambtenarenapparaat aanzien van de verzorgingsstaat? zijn maatregelen om problemen van de 7 Welke van de verzorgingsstaat doen gingsstaat op te lossen. Deze maatregelen worden zich voor? vooral voorgesteld door: 1 CDA, 2 GroenLinks, 3 PvdA, 4 VVD. d Wat hebben illustratie 1 en 2 te maken met de verzorgingsstaat? 130 HOOFDSTUK 4 WIE ZORGT VOOR WIE? 1 VAN GUNST NAAR RECHT 131 3 Toenemende invloed van de arbeidersbeweging beunhazen. Samen met de (socialistische) BRON 6 aire, taak. Alleen in geval van Aan het eind van de negentiende eeuw ontstonden partijen vormden zij een politieke factor, waar de wanneer de arme geen andere weg meer de eerste vakbonden als belangenbehartigers van gevestigde politiek steeds meer rekening mee moest Geen recht op ondersteuning openstond dan een beroep te doen op de lokale geschoolde (vak)arbeiders (zie ook paragraaf 3). Zij houden. Uit de Armenwet van 1870: overheid, was hulp uit deze hoek toelaatbaar. In de zetten zich in voor hogere lonen, kortere werkdagen, De invloed van de arbeidersbeweging kon ook heeft recht op onderstand. De zorg voor wijziging van de Armenwet in 1870 werd dit betere arbeidsomstandigheden, verbod op toenemen door de bereidheid om binnen het de armen is een zedelijke, geen burgerlijke plicht, principe nog eens expliciet vastgelegd (zie bron 6). arbeid en bescherming van het eigen vak tegen gevestigde politieke kamp tot samenwerking te zoodat de nakoming daarvan niet op den weg van komen. Zo waren confessionele partijen, gezien hun den Staat ligt Wordt echter de arme van geen Het particuliere initiatief van kerkelijke en BRON 4 corporatistische maatschappijvisie, voorstander van andere zijde geholpen, dan kan het nodig zijn, dati liere instellingen wordt in christelijke kring vaak nauwe samenwerking met de arbeidersbeweging. de Staat of het burgerlijk bestuur hulp verleent aangeduid als maatschappelijk middenveld. Het gaat Het bestaan bedreigd? Het burgerlijke armbestuur zal voorzichtig worden daarbij om organisaties tussen de individuele Een uitspraak van Talma, minister van 1908 tot 1 Particulier initiatief en civil society en grondig onderzoeken, of de persoon, die burgers en de staat in. Een andere, tegenwoordig 1913. Bovengenoemde drie ontwikkelingen hebben ling vraagt, haar niet kan krijgen van de Kerk, en veel gebruikte aanduiding is civil society. Deze is nu een taak en het recht der Overheid zorg bijgedragen aan de overdracht van zorgtaken vanuit eerst na weigering, in den uitersten nood, zal men te dragen, dati niet de verhoudingen welke door de maatschappij naar de overheid. Bestrijding van bij wijze van politietoezicht, om te zorgen dat de OPDRACHT 7 haar beschermd en in stand gehouden worden ziekte, armoede en woningnood was van oudsher persoon niet omkomt, tusschen beide Gebruik tekst 1 en bron 4. voor de burgerij of een deel daarvan gevolgen een kwestie geweest van liefdadigheid van het Naar: H.J.P. Goedmakers, De periode van 1854 tot in: Geef in eigen woorden de strekking van de ben, die het rechtsbesef bij de bevolking kerkelijk en het particulier initiatief, in het Honderd jaar Armenwet, Alphen Rijn, 1955. uitspraken van minister Talma weer. nen en daardoor het rechtsleven en daarmee haar der van de gegoede burgerij. De religieuze opdracht b Waardoor kan het rechtsbesef van de bevolking eigen bestaan zich het lot van de naaste aan te trekken, speelde worden ondermijnd? Naar G.M. Veldkamp, Inleiding tot de sociale verzekering. hierin sterk mee. Wie ondersteuning kreeg, was Welke gevolgen van deze ondermijning van het Amsterdam, 1953 daarmee sterk afhankelijk van de gunst van rechtsbesef lijkt minister Talma te vrezen? lijke en particuliere instellingen. De liberalen pleitten onder leiding van Thorbecke reeds OPDRACHT 8 BRON 5 wege de negentiende eeuw voor ring op het gebied van de armenzorg. Zij kregen HEMELVAARTSDAG Gebruik tekst 1 en bron 5. Staking echter toen de kerkelijke politici niet mee. De De staking kan volgens historicus Von der Dunk als De staking was inmiddels een geducht wapen Armenwet van 1854 bepaalde dat de armenzorg een soort vervanging van de revolutie worden geworden, een soort vervanging van de revolutie. onder verantwoordelijkheid van kerkelijke en beschouwd. Wat bedoelt hij met deze uitspraak? De tegenstelling tussen werkgevers en particuliere instellingen van liefdadigheid bleef. Waarom was de staking ook een toetssteen voor nemers werd er telkens scherp door in het Het beginsel van soevereiniteit in eigen kring de solidariteit? zijn gepriemd. Hier kon men de gevoelige zenuw opvatting) en het De staking kan volgens Von der Dunk als van het kapitalistische stelsel treffen. Door de ariteitsbeginsel (katholieke opvatting) vormden tot breuk worden beschouwd en daarmee als een king werd de onmacht van de arbeider omgemunt het eind van de negentiende eeuw de leidende ondermijning van het rechtsstelsel. Wat bedoelt hij in macht. Maar zij was ook de toetssteen voor de principes in het christelijke kamp. Beide beginselen hiermee? solidariteit en als zodanig weer niet zonder gevaar lijken sterk op elkaar. Soevereiniteit in eigen kring voor de gebruiker. Met harde tegenmaatregelen betekent dat maatschappelijke groeperingen binnen ontslag en beboeting probeerden de eigen kring voor elkaar dienen te zorgen. De OPDRACHT 9 vers dit onaangename wapen de vakbonden en overheid mag zich hier niet mee bemoeien. Volgens Gebruik tekst 1, bron 6 en illustratie 4. socialistische partijen uit handen te slaan. het subsidiariteitsbeginsel werd financiering van Wat houden het beginsel van soevereiniteit in De staking was niet alleen een strijdmiddel tegen armenzorg door de overheid wel geaccepteerd eigen kring en het subsidiariteitsbeginsel in? de werkgevers geworden, maar ook tegen de wanneer burgers (nog) geen initiatieven hadden b Waaruit blijkt in bron 6 dat het nale huishouding, en de orde waarop die berustte. ondernomen. Zodra burgers echter wel initiatieven beginsel als richtlijn wordt benadrukt. Ze betekende een soort contractbreuk en daarmee gingen ontplooien, diende de overheid zich terug te 300 Wat wordt bedoeld met de opmerking dat de zorg een ondermijning van het rechtsstelsel. De trekken. voor de armen zedelijke, geen burgerlijke heid reageerde in vele gevallen navenant. Zij stond Zo werd de armenzorg in beginsel aan het kerkelijk is? met haar politie en rechterlijke macht aan de zijde en particulier initiatief overgelaten. De overheid d Waarom is dit onderscheid van belang voor de van de legde deze instellingen ook geen wettelijke vraag of de overheid een actieve rol moet spelen Naar: H. von der Dunk De verdwijnende Over de tingen op. Pas als kerkelijke en particuliere LIEFDADIGHEID NAAR VERMOGEN op het terrein van de armenzorg? cultuur van Europa in de twintigste eeuw. Amsterdam, gen hun taken niet naar behoren konden uitvoeren, Wat zal hier met de Staat en wat met het deel I. kwamen overheidsinstellingen in beeld. De lokale Illustratie 4 De vereniging voor armenzorg, burgerlijke armbestuur bedoeld worden? overheid had dus slechts een aanvullende, Liefdadigheid naar vermogen 130 HOOFDSTUK 4 WIE ZORGT VOOR WIE? 1 VAN GUNST NAAR RECHT 131 3 Toenemende invloed van de arbeidersbeweging beunhazen. Samen met de (socialistische) BRON 6 aire, taak. Alleen in geval van Aan het eind van de negentiende eeuw ontstonden partijen vormden zij een politieke factor, waar de wanneer de arme geen andere weg meer de eerste vakbonden als belangenbehartigers van gevestigde politiek steeds meer rekening mee moest Geen recht op ondersteuning openstond dan een beroep te doen op de lokale geschoolde (vak)arbeiders (zie ook paragraaf 3). Zij houden. Uit de Armenwet van 1870: overheid, was hulp uit deze hoek toelaatbaar. In de zetten zich in voor hogere lonen, kortere werkdagen, De invloed van de arbeidersbeweging kon ook heeft recht op onderstand. De zorg voor wijziging van de Armenwet in 1870 werd dit betere arbeidsomstandigheden, verbod op toenemen door de bereidheid om binnen het de armen is een zedelijke, geen burgerlijke plicht, principe nog eens expliciet vastgelegd (zie bron 6). arbeid en bescherming van het eigen vak tegen gevestigde politieke kamp tot samenwerking te zoodat de nakoming daarvan niet op den weg van komen. Zo waren confessionele partijen, gezien hun den Staat ligt Wordt echter de arme van geen Het particuliere initiatief van kerkelijke en BRON 4 corporatistische maatschappijvisie, voorstander van andere zijde geholpen, dan kan het nodig zijn, dati liere instellingen wordt in christelijke kring vaak nauwe samenwerking met de arbeidersbeweging. de Staat of het burgerlijk bestuur hulp verleent aangeduid als maatschappelijk middenveld. Het gaat Het bestaan bedreigd? Het burgerlijke armbestuur zal voorzichtig worden daarbij om organisaties tussen de individuele Een uitspraak van Talma, minister van 1908 tot 1 Particulier initiatief en civil society en grondig onderzoeken, of de persoon, die burgers en de staat in. Een andere, tegenwoordig 1913. Bovengenoemde drie ontwikkelingen hebben ling vraagt, haar niet kan krijgen van de Kerk, en veel gebruikte aanduiding is civil society. Deze is nu een taak en het recht der Overheid zorg bijgedragen aan de overdracht van zorgtaken vanuit eerst na weigering, in den uitersten nood, zal men te dragen, dati niet de verhoudingen welke door de maatschappij naar de overheid. Bestrijding van bij wijze van politietoezicht, om te zorgen dat de OPDRACHT 7 haar beschermd en in stand gehouden worden ziekte, armoede en woningnood was van oudsher persoon niet omkomt, tusschen beide Gebruik tekst 1 en bron 4. voor de burgerij of een deel daarvan gevolgen een kwestie geweest van liefdadigheid van het Naar: H.J.P. Goedmakers, De periode van 1854 tot in: Geef in eigen woorden de strekking van de ben, die het rechtsbesef bij de bevolking kerkelijk en het particulier initiatief, in het Honderd jaar Armenwet, Alphen Rijn, 1955. uitspraken van minister Talma weer. nen en daardoor het rechtsleven en daarmee haar der van de gegoede burgerij. De religieuze opdracht b Waardoor kan het rechtsbesef van de bevolking eigen bestaan zich het lot van de naaste aan te trekken, speelde worden ondermijnd? Naar G.M. Veldkamp, Inleiding tot de sociale verzekering. hierin sterk mee. Wie ondersteuning kreeg, was Welke gevolgen van deze ondermijning van het Amsterdam, 1953 daarmee sterk afhankelijk van de gunst van rechtsbesef lijkt minister Talma te vrezen? lijke en particuliere instellingen. De liberalen pleitten onder leiding van Thorbecke reeds OPDRACHT 8 BRON 5 wege de negentiende eeuw voor ring op het gebied van de armenzorg. Zij kregen HEMELVAARTSDAG Gebruik tekst 1 en bron 5. Staking echter toen de kerkelijke politici niet mee. De De staking kan volgens historicus Von der Dunk als De staking was inmiddels een geducht wapen Armenwet van 1854 bepaalde dat de armenzorg een soort vervanging van de revolutie worden geworden, een soort vervanging van de revolutie. onder verantwoordelijkheid van kerkelijke en beschouwd. Wat bedoelt hij met deze uitspraak? De tegenstelling tussen werkgevers en particuliere instellingen van liefdadigheid bleef. Waarom was de staking ook een toetssteen voor nemers werd er telkens scherp door in het Het beginsel van soevereiniteit in eigen kring de solidariteit? zijn gepriemd. Hier kon men de gevoelige zenuw opvatting) en het De staking kan volgens Von der Dunk als van het kapitalistische stelsel treffen. Door de ariteitsbeginsel (katholieke opvatting) vormden tot breuk worden beschouwd en daarmee als een king werd de onmacht van de arbeider omgemunt het eind van de negentiende eeuw de leidende ondermijning van het rechtsstelsel. Wat bedoelt hij in macht. Maar zij was ook de toetssteen voor de principes in het christelijke kamp. Beide beginselen hiermee? solidariteit en als zodanig weer niet zonder gevaar lijken sterk op elkaar. Soevereiniteit in eigen kring voor de gebruiker. Met harde tegenmaatregelen betekent dat maatschappelijke groeperingen binnen ontslag en beboeting probeerden de eigen kring voor elkaar dienen te zorgen. De OPDRACHT 9 vers dit onaangename wapen de vakbonden en overheid mag zich hier niet mee bemoeien. Volgens Gebruik tekst 1, bron 6 en illustratie 4. socialistische partijen uit handen te slaan. het subsidiariteitsbeginsel werd financiering van Wat houden het beginsel van soevereiniteit in De staking was niet alleen een strijdmiddel tegen armenzorg door de overheid wel geaccepteerd eigen kring en het subsidiariteitsbeginsel in? de werkgevers geworden, maar ook tegen de wanneer burgers (nog) geen initiatieven hadden b Waaruit blijkt in bron 6 dat het nale huishouding, en de orde waarop die berustte. ondernomen. Zodra burgers echter wel initiatieven beginsel als richtlijn wordt benadrukt. Ze betekende een soort contractbreuk en daarmee gingen ontplooien, diende de overheid zich terug te 300 Wat wordt bedoeld met de opmerking dat de zorg een ondermijning van het rechtsstelsel. De trekken. voor de armen zedelijke, geen burgerlijke heid reageerde in vele gevallen navenant. Zij stond Zo werd de armenzorg in beginsel aan het kerkelijk is? met haar politie en rechterlijke macht aan de zijde en particulier initiatief overgelaten. De overheid d Waarom is dit onderscheid van belang voor de van de legde deze instellingen ook geen wettelijke vraag of de overheid een actieve rol moet spelen Naar: H. von der Dunk De verdwijnende Over de tingen op. Pas als kerkelijke en particuliere LIEFDADIGHEID NAAR VERMOGEN op het terrein van de armenzorg? cultuur van Europa in de twintigste eeuw. Amsterdam, gen hun taken niet naar behoren konden uitvoeren, Wat zal hier met de Staat en wat met het deel I. kwamen overheidsinstellingen in beeld. De lokale Illustratie 4 De vereniging voor armenzorg, burgerlijke armbestuur bedoeld worden? overheid had dus slechts een aanvullende, Liefdadigheid naar vermogen VAN GUNSI NAAR RECHI 155 bestaat uit autonome instellingen en organisaties werklieden in een aantal sectoren van het op. Hierover werd in 1966 bij de behandeling van de op economisch, intellectueel, politiek en sociaal leven. In de jaren daarna werden daar een Arbeidsongeschiktheidsverzekering van de terrein, waarin mensen zich op vrijwillige basis wet, ziektewet en ziekenfondswet aan toegevoegd. katholieke minister van Sociale Zaken en gezamenlijk en zonder winstoogmerk inzetten voor Vanaf het ontstaan van de verzorgingsstaat is er dus zondheid. Veldkamp, diepgaand gediscussieerd. De de voorziening van een bepaald belang of goed. een duidelijke band met de arbeidsmarkt. De regering formuleerde het beginsel dat ieder mens Denk daarbij aan belangenorganisaties van opvatting won veld dati er sprake moest zijn van een recht heeft op zelfontplooiing en gelijkheid van beeld werkgevers, werknemers, consumenten, rechtvaardig arbeidsloon. Het loon diende zowel kansen. Dat leidde tot een uitbreiding van de patienten en organisaties op het gebied voldoende te zijn in de periode dat iemand werkte werkingssfeer van de verzorgingsstaat. Het ging niet van de ideêle als in geval van ziekte, invaliditeit of ouderdom langer alleen om materièle welvaart, maar ook om organisaties zoals en milieuorganisaties, Deze opvatting kwam niet uit de lucht vallen. maar immaterieel welzijn. actiegroepen, mensenrechtenorganisaties en was sterk beinvloed door de gedachten van de politieke en Duitse staatsman Bismarck Aan het eind van de OPDRACHT 10 negentiende eeuw stelde hij allerlei maatregelen Gebruik tekst 1. en toneelverenigingen. Deze civil society voor om sociale rust in de Duitse maatschappif tot Omschrijf in eigen woorden wat de civil society heeft vaak het karakter van een instelling stand te brengen en daarmee de industriele inhoudt. met als kenmerken: keling te bevorderen Sociale zekerheidswetten Er zijn veel voorbeelden van organisaties en 1 organisatie: het is meer dan een informele groep maakten deel uit van die maatregelen. instellingen van de civil society in paragraaf of tijdelijk verband. genoemd. Geef voor elk van de volgende organisaties 2 privaat karakter: de organisatie maakt formeel Na de Tweede Wereldoorlog nam de Nederlandse een concreet voorbeeld uit de Nederlandse geen deel uit van de overheid, overheidsbemoeienis met de verzorging van Illustratie 6 Drees wordt gezien als de grondlegger ving: en milieuorganisaties, actiegroepen, 3 geen verdeling van winst een overschot op de burgers sterk toe. Het denken van de econoom van de verzorgingsstaat consumentenorganisaties, recreatieclubs, begroting voor organisatiedoeleinden is geen J. Keynes uit de jaren dertig over de interventie werknemersorganisaties, schoolverenigingen. bezwaar, maar dit overschot dient niet voor eigen van de overheid in het maatschappelijke en zekerheid en volledige werkgelegenheid. Ben je zelf lid of donateur van een organisatie of gebruik door de leden aangewend te worden, mische leven is daarbi van invloed geweest. Keynes In 1943 stelde de naar Londen uitgeweken instelling binnen de civil society? 4 zelfbestuurs de organisatie is in belangrijke mate heeft in zijn economische theorie het belang van landse regering de Rijn in Deze d Wat zijn je overwegingen om wel of geen in staat om de activiteiten zelf te beheersen, overheidsinterventie ten behoeve van optimale commissie liet zich sterk inspireren door de donateur te zijn? 5 vrijwilligheid: leden nemen op vrijwillige basis werkgelegenheid en een stabiele conjunctuur voorstellen voor sociale verzekeringen van Beveridge. Beargumenteer of organisaties en instellingen van deel aan de organisatie. aangegeven. Zijn denkbeelden zijn beinvloed door Vooral door de adviezen van de Rijn de civil society een belangrijke bijdrage leveren aan de zware economische crises van de jaren twintig en werd de werkingssfeer van de sociale zekerheid de Nederlandse samenleving. Betrek daarbi ook 1 De verzorgingsstaat krijgt vorm dertig van de vorige eeuw. Overheidsingripen kan uitgebreid tot brede lagen van de bevolking, dus welke waarden je in dit verband belangrijk vindt. De overheid ging zich aan het eind van de in zijn visie bijdragen aan het weer vlot trekken van niet alleen de werknemers in loondienst. tiende eeuw steeds actiever bemoeien met de een stagnerende economie. Van cruciaal belang voor bestrijding van armoede, de aanleg van riolering, de veranderde rechtsgrond was het Britse De Nederlandse verzorgingsstaat breidde zich sterk OPDRACHT 11 volkshuisvesting en gezondheidszorg. Voor rapport van 1942. De econoom Beveridge hield uit, vooral onder leiding van de Gebruik tekst 1 en 1. wijs was eveneens een actievere bemoejenis van de daarin een warm pleidooi voor een door de sche Willem Drees. Zo werden Maak duidelijk waaruit blijkt dat de overheid gewenst. Het onderwijspeil van de heid gegarandeerd bestaansminimum onder meer een werkloosheidsverzekering (1952), de staat verbonden is met de arbeidsmarkt. king diende in verband met de industriele Algemene Ouderdomswet (1956), de Algemene h Beargumenteer of organisaties en instellingen van keling verhoogd te worden. Er ontstond behoefte Bijstandswet (1965) en de Wet op de de civil society een belangrijke bijdrage leveren aan aan goed gekwalificeerde en dus goed opgeleide schiktheidsverzekering (1967) ingevoerd. De de verzorgingsstaat. arbeidskrachten. In 1900 werd de leerplichtwet Algemene Ouderdomswet (AOW) was de eerste aangenomen. volksverzekering die op alle burgers, ongeacht hun Zo ontstonden in de loop van de twintigste eeuw de OPDRACHT 12 inkomen, van toepassing was. De Algemene instellingen van wat later de verzorgingsstaat zou Bijstandswet en de Wet op de Gebruik tekst 1 en illustratie 6. gaan heten. Daarmee verschoof de zorg voor heidsverzekering waren bedoeld als sluitstuk van de Waarom is de Ongevallenwet van 1901 een (eerste) burgers van gunst naar recht. In plaats van de sociale zekerheidswetgeving, hoewel de Algemene voorbeeld van sociale zekerheidswetgeving? afhankelijkheid van de gunst van de instellingen Arbeidsongeschiktheidswet van 1976 het echte b Waarom is de Algemene Ouderdomswet van 1956 van de civil society kwam een aantal sociale rechten, sluitstuk vormt. De doelstelling van sociale een volksverzekering? waar de burger een beroep op kon doen. heid van de wieq tot het graf werd binnen tachtig Is de komst van een uitgebreide verzorgingsstaat De Ongevallenwet van 1901 wordt beschouwd als jaar, van Ongevallenwet in 1901 tot de Algemene na de Tweede Wereldoorlog alleen te begrijpen als het begin van de Nederlandse verzorgingsstaat. De Arbeidsongeschiktheidswet in 1976, gerealiseerd. een uiting van onderlinge solidariteit? Licht je eerste sociale zekerheidswet is hiermee een feit: een Aan het einde van de jaren zestig van de vorige antwoord toe. verplichte bedrijfsongevallenverzekering voor Illustratie Werklozen zijn afhankelijk van de steun eeuw kwamen nieuwe over sociale zekerheid VAN GUNSI NAAR RECHI 155 bestaat uit autonome instellingen en organisaties werklieden in een aantal sectoren van het op. Hierover werd in 1966 bij de behandeling van de op economisch, intellectueel, politiek en sociaal leven. In de jaren daarna werden daar een Arbeidsongeschiktheidsverzekering van de terrein, waarin mensen zich op vrijwillige basis wet, ziektewet en ziekenfondswet aan toegevoegd. katholieke minister van Sociale Zaken en gezamenlijk en zonder winstoogmerk inzetten voor Vanaf het ontstaan van de verzorgingsstaat is er dus zondheid. Veldkamp, diepgaand gediscussieerd. De de voorziening van een bepaald belang of goed. een duidelijke band met de arbeidsmarkt. De regering formuleerde het beginsel dat ieder mens Denk daarbij aan belangenorganisaties van opvatting won veld dati er sprake moest zijn van een recht heeft op zelfontplooiing en gelijkheid van beeld werkgevers, werknemers, consumenten, rechtvaardig arbeidsloon. Het loon diende zowel kansen. Dat leidde tot een uitbreiding van de patienten en organisaties op het gebied voldoende te zijn in de periode dat iemand werkte werkingssfeer van de verzorgingsstaat. Het ging niet van de ideêle als in geval van ziekte, invaliditeit of ouderdom langer alleen om materièle welvaart, maar ook om organisaties zoals en milieuorganisaties, Deze opvatting kwam niet uit de lucht vallen. maar immaterieel welzijn. actiegroepen, mensenrechtenorganisaties en was sterk beinvloed door de gedachten van de politieke en Duitse staatsman Bismarck Aan het eind van de OPDRACHT 10 negentiende eeuw stelde hij allerlei maatregelen Gebruik tekst 1. en toneelverenigingen. Deze civil society voor om sociale rust in de Duitse maatschappif tot Omschrijf in eigen woorden wat de civil society heeft vaak het karakter van een instelling stand te brengen en daarmee de industriele inhoudt. met als kenmerken: keling te bevorderen Sociale zekerheidswetten Er zijn veel voorbeelden van organisaties en 1 organisatie: het is meer dan een informele groep maakten deel uit van die maatregelen. instellingen van de civil society in paragraaf of tijdelijk verband. genoemd. Geef voor elk van de volgende organisaties 2 privaat karakter: de organisatie maakt formeel Na de Tweede Wereldoorlog nam de Nederlandse een concreet voorbeeld uit de Nederlandse geen deel uit van de overheid, overheidsbemoeienis met de verzorging van Illustratie 6 Drees wordt gezien als de grondlegger ving: en milieuorganisaties, actiegroepen, 3 geen verdeling van winst een overschot op de burgers sterk toe. Het denken van de econoom van de verzorgingsstaat consumentenorganisaties, recreatieclubs, begroting voor organisatiedoeleinden is geen J. Keynes uit de jaren dertig over de interventie werknemersorganisaties, schoolverenigingen. bezwaar, maar dit overschot dient niet voor eigen van de overheid in het maatschappelijke en zekerheid en volledige werkgelegenheid. Ben je zelf lid of donateur van een organisatie of gebruik door de leden aangewend te worden, mische leven is daarbi van invloed geweest. Keynes In 1943 stelde de naar Londen uitgeweken instelling binnen de civil society? 4 zelfbestuurs de organisatie is in belangrijke mate heeft in zijn economische theorie het belang van landse regering de Rijn in Deze d Wat zijn je overwegingen om wel of geen in staat om de activiteiten zelf te beheersen, overheidsinterventie ten behoeve van optimale commissie liet zich sterk inspireren door de donateur te zijn? 5 vrijwilligheid: leden nemen op vrijwillige basis werkgelegenheid en een stabiele conjunctuur voorstellen voor sociale verzekeringen van Beveridge. Beargumenteer of organisaties en instellingen van deel aan de organisatie. aangegeven. Zijn denkbeelden zijn beinvloed door Vooral door de adviezen van de Rijn de civil society een belangrijke bijdrage leveren aan de zware economische crises van de jaren twintig en werd de werkingssfeer van de sociale zekerheid de Nederlandse samenleving. Betrek daarbi ook 1 De verzorgingsstaat krijgt vorm dertig van de vorige eeuw. Overheidsingripen kan uitgebreid tot brede lagen van de bevolking, dus welke waarden je in dit verband belangrijk vindt. De overheid ging zich aan het eind van de in zijn visie bijdragen aan het weer vlot trekken van niet alleen de werknemers in loondienst. tiende eeuw steeds actiever bemoeien met de een stagnerende economie. Van cruciaal belang voor bestrijding van armoede, de aanleg van riolering, de veranderde rechtsgrond was het Britse De Nederlandse verzorgingsstaat breidde zich sterk OPDRACHT 11 volkshuisvesting en gezondheidszorg. Voor rapport van 1942. De econoom Beveridge hield uit, vooral onder leiding van de Gebruik tekst 1 en 1. wijs was eveneens een actievere bemoejenis van de daarin een warm pleidooi voor een door de sche Willem Drees. Zo werden Maak duidelijk waaruit blijkt dat de overheid gewenst. Het onderwijspeil van de heid gegarandeerd bestaansminimum onder meer een werkloosheidsverzekering (1952), de staat verbonden is met de arbeidsmarkt. king diende in verband met de industriele Algemene Ouderdomswet (1956), de Algemene h Beargumenteer of organisaties en instellingen van keling verhoogd te worden. Er ontstond behoefte Bijstandswet (1965) en de Wet op de de civil society een belangrijke bijdrage leveren aan aan goed gekwalificeerde en dus goed opgeleide schiktheidsverzekering (1967) ingevoerd. De de verzorgingsstaat. arbeidskrachten. In 1900 werd de leerplichtwet Algemene Ouderdomswet (AOW) was de eerste aangenomen. volksverzekering die op alle burgers, ongeacht hun Zo ontstonden in de loop van de twintigste eeuw de OPDRACHT 12 inkomen, van toepassing was. De Algemene instellingen van wat later de verzorgingsstaat zou Bijstandswet en de Wet op de Gebruik tekst 1 en illustratie 6. gaan heten. Daarmee verschoof de zorg voor heidsverzekering waren bedoeld als sluitstuk van de Waarom is de Ongevallenwet van 1901 een (eerste) burgers van gunst naar recht. In plaats van de sociale zekerheidswetgeving, hoewel de Algemene voorbeeld van sociale zekerheidswetgeving? afhankelijkheid van de gunst van de instellingen Arbeidsongeschiktheidswet van 1976 het echte b Waarom is de Algemene Ouderdomswet van 1956 van de civil society kwam een aantal sociale rechten, sluitstuk vormt. De doelstelling van sociale een volksverzekering? waar de burger een beroep op kon doen. heid van de wieq tot het graf werd binnen tachtig Is de komst van een uitgebreide verzorgingsstaat De Ongevallenwet van 1901 wordt beschouwd als jaar, van Ongevallenwet in 1901 tot de Algemene na de Tweede Wereldoorlog alleen te begrijpen als het begin van de Nederlandse verzorgingsstaat. De Arbeidsongeschiktheidswet in 1976, gerealiseerd. een uiting van onderlinge solidariteit? Licht je eerste sociale zekerheidswet is hiermee een feit: een Aan het einde van de jaren zestig van de vorige antwoord toe. verplichte bedrijfsongevallenverzekering voor Illustratie Werklozen zijn afhankelijk van de steun eeuw kwamen nieuwe over sociale zekerheid